مطالعه بیومارکرهای هیستوپاتولوژیکی و روند زمانی ظهور آن‏ها در اندام¬های آبشش، غده هاضمه و پا در دوکفه-ای آب شیرین Anodonta cygnea در معرض با غلظت¬ تحت¬کشنده فلز سنگین کروم (Cr)

هدف: هدف از این مطالعه بررسی تغییرات هیستوپاتولوژیک و روند زمانی وقوع آن‏ها در معرض با فلز سنگین کروم در اندامهای آبشش، غده هاضمه و پا در دوکفه ای آب شیرین Anodonta cygnea بود. مواد و روش‏ها: 24 عدد دوکفه ای با دامنه طولی (7/12 تا 3/13سانتی‏متر) از منطقه سمسکنده ساری برداشت گردید. در آزمایشگاه دوکفه ایها با غلظتµg l-1  125 برای مدت 18 روز در معرض فلز کروم قرار گرفتند. در روزهای 4، 9 و 18 از دوکفه‏ای‏ها جهت به‏دست آوردن توده‏های بافتی از اندام‏های مورد مطالعه، نمونه‏برداری شد. برش‏های بافتی از نمونه‏های در معرض فلز و شاهد تهیه گردید و با روش هماتوکسیلین- ائوزین (H&E;) رنگ آمیزی شدند. نتایج: وضعیت هیستولوژیک در هر سه اندام مورد مطالعه در مقایسه با نمونه‏های شاهد، تغییرات قابل توجهی را نشان داد. در آبشش هیپوپلازی، تغییرات شکلی و اندازه‏ای تیغه‏های آبششی، گرانولوما، هیپرپلازی و آتروفی کانال‏های همولنفی مشاهده گردید. در غده هاضمه آتروفی توبول‏های گوارشی، ریزش سلول‏های گوارشی و بازوفیل به درون توبول‏ها و همچنین تجمع هموسیت‏ها و گرانولوما در بافت پیوندی مشاهده گردید. در پا هیپوپلازی اپی‏تلیوم بیرونی، افزایش تعداد سلول‏های موکوسی و تورم و گسستگی بافتی در ساختار دسته های میوسیت مشاهده گردید. اولین علائم تغییر در روز چهارم ثبت و با افزایش مدت زمان معرض، ظهور علائم جدیدتر و افزایش گستره تغییرات هیستوپاتولوژیک در هر سه اندام دیده شد. نتیجه‌گیری: تغییرات هیستوپاتولوژیکی در اندام‏های دوکفه‏ای A. cygnea به عنوان بیومارکرهای هیستوپاتولوژیکی بسیار مناسبی جهت پایش اثرات این فلز در محیط آبی پیشنهاد می‏شود و روند زمانی ظهور تغییرات، دقت این شاخص‏ها را افزایش می‏دهد.